Splendid Isolation

Marene Elgershuizen (sopraan) en Matangi Quartet spelen Schönberg en Fiumara

Arnold Schönberg: Tweede strijkkwartet opus 10 (1908)
Anthony Fiumara: Emily (2020, wereld première)

Hoewel het soms zo lijkt, zijn we niet de enigen in de geschiedenis die te maken hebben met isolatie, quarantaine en een onzekere toekomst. Componist Arnold Schönberg koos zelf voor hetkluizenaarschap van de avant-garde, in de stellige overtuiging dat zijn tijdgenoten nog niet klaar waren voor zijn vooruitstrevende muziek. In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog moest hij als Joodse Oostenrijker vluchten voor de nazi’s. Zijn ballingschap voerde hem naar Amerika, de nieuwe wereld, waar hij zichzelf opnieuw moest uitvinden.

Schönberg was behalve componist ook actief als schilder. Het bekendst werd zijn serie ‘visioenen’: portretten waarvan de ogen dwars door de toeschouwer heen lijken te staren, zoekend naar de waarheid achter de horizon.

Die visionaire geest ademt ook zijn Tweede Strijkkwartet opus 10 uit 1909. Schönberg lijkt erin op zoek naar een nieuwe wereld van zelfexpressie, voorbij de grenzen van de kunstvorm. In het derde deel voegde componist zelfs een sopraan toe, die woorden uit Stefan George-gedicht zingt.

Het kwartet leverde een van de beroemdste regels in de muziekgeschiedenis op, gezongen door de sopraan: “Ik voel de lucht van een andere planeet.” Hier verandert de muziek in een satelliet die eenzaam de ruimte wordt ingeschoten, op zoek naar nieuwe wegen voorbij het blikveld.

Zoals het hoort met baanbrekende muziek veroorzaakte de eerste uitvoering van het kwartet een schandaal: de kreten uit het publiek overstemden de muziek volledig. De angst voor het nieuwe was te groot.

Aan de andere kant van de oceaan, in Schönbergs toekomstige nieuwe vaderland, leidde Emily Dickinson even daarvoor een leven van zelfverkozen splendid isolation. Ze koos ervoor om haar leven te slijten binnen de muren van haar familiehuis in Amherst, Massachusetts. Met haar gedichten, die pas na haar dood en tegen haar wil werden gepubliceerd, voerde ze de Engelstalige poëzie
eigenhandig de moderne tijd in.

Speciaal voor dit concert maakte de Nederlandse componist Anthony Fiumara in Emily een keuze uit Dickinsons gedichten—en toonzette die voor de bezetting die ruim honderd jaar geleden voor onrust in de concertzaal zorgde.

19 december 2020 | 17.00 uur - Grote Kerk, Zwolle (tickets)
19 december 2020 | 20.00 uur - Grote Kerk, Zwolle (tickets)
20 december 2020 | 16.00 uur - Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam (tickets)